پیش‌بینی میزان راهسازی در 4 سال آینده
براساس اسناد بالادستی به نرخ امروز ایران طی چهار سال آینده باید 7 میلیارد دلار صرف احداث آزاد راه در کشور کند.
براساس جداول هزینه‌ای حدود 10 درصد این رقم یعنی 700 میلیون دلار صرف قطعات یدکی ماشین آلات راهسازی خواهد شد.
بنابراین سهم بازار لوازم یدکی ماشین آلات راهسازی سالانه 175 میلیون دلار ازاین محل خواهد بود. اما آیا ایران می‌تواند روزانه 100 هزار بشکه نفت فقط برای این بخش بفروشد یا خیر؟
ایران در شرایط تحریمی حدود یک میلیون بشکه نفت فروخته است. نیمی از این فروش صرفاً به واردات کالای‌های ضروروی، نهاده‌ها و دارو اختصاص یافته است و یک چهارم آن نیز صرف هزینه‌های صنعت نفت شده است بنابراین برای تمامی مصاف دیگر فقط روزانه 250 هزار بشکه نفت داشته‌ایم که اختصاص نزدیک به 40 درصد آن به بخش راهسازی غیر ممکن بنظر می‌رسد. از طرف دیگر به سه دلیل ایران ناچار است این 7000 کیلومتر آزاد راه را بسازد.
- اول: بنزین و گازوئیل در ایران با یارانه تامین می‌شود. ساخت این آزاد راه‌ها می تواند مصرف سوخت، لاستیک، قطعات یدکی و فرسودگی ناوگان حمل و نقل را به شکل بسیار قابل توجه‌ای کاهش دهد.
- دوم: تلفات جاده‌ای در ایران اعم از جرح و فوت به شبکه درمان، تامین اجتماعی، نظام خانواده و قضایی فشار بسیار بالایی وارد می کند. سرمایه‌های انسانی را از ما می‌گیرد.
- سوم: راه سازی به اشتغال و توسعه کمک بسیار بزرگی می کند. خود ساخت راه، شهر، روستا، کارخانه و خدماتی که در کنار آن ساخته یا توسعه پیدا می‌کنند. قدرتی که برای ترانزیت کالا از مسیر ایران ایجاد می شود.
به دلایل پیش گفته به نظر می رسد مسئولان برای اجرای این پروژه‌ها انگیزه بالایی دارند. اما 2 مسئله در اینجا وجود دارد که حل آن‌ها ضروری است.
1- برخی کارشناسان متقدند ایران باید بجای سرمایه گذاری روی ساخت آزاد راه باید برای ساخت راه‌آهن تلاش کند. حداقل نیمی از بودجه راه سازی باید به توسعه خطوط ریلی اختصاص یابد. ایمنی،امنیت و سرعت مهمترین تفاوت جاده و ریل است در مورد امنیت و سرعت موضوع حساس‌تر نیز هست. چراکه تجربه نشان داده ترانزیت کالا از مسیر ایران با استفاده از خلوط ریلی جذابیت بیشتری برای صاحبان بار دارد ازطرفی در مواردی ترانزیت بار از طریق جاده منجر به قاچاق کالا به ایران و از ایران شده است. یعنی کانتیر وارد شده به ایران در مسیر توقف داشته کالای داخل آن خارج و کالایی دیگر در آن قرار گرفته است. هم کالای خارج شده از کانتنر و هم کالای وارد شده به کانتینر به اقتصادملی ما ضربه زده است.
2- مسئله تامین بودجه:
فرض براین است که مناقشه ایران با آمریکا حداقل تا پنج سال آینده حل نخواهد شد بنابراین فروش نفت اندکی کاهش یا افزایش خواهد داشت اما میانگین روزانه یک میلیون بشکه ثابت خواهد ماند و اختصاص 100 هزار بشکه از آن به راه سازی غیر ممکن خواهد بود حتی اختصاص 10 هزار بشکه نیز دور ازذهن است. پی باید دنبال راه حل های دیگری برای تامین بودجه لازم بود. منابعی که در بخش خصوصی وجود دارد حتی منابعی که در بخش شبه دولتی وجود دارد نیز قابل اتکاء نخواهند بود.
هر ایرانی سالی 500 هزار تومان سرمایه گذاری کند
ورود بورس در پروژه‌ها یکی از راه‌های تامین بودجه است، که می‌تواند به اقتصادی شدن سرمایه گذاری در راه سازی کمک کند اما باید درباره موارد زیر روش های جدیدی در پیش گرفت.
- افزایش نرخ عوارض استفاده از آزاد راه‌ها تا 15 برابر نرخ فعلی برای مدت حداقل 10 سال اول بهره برداری
- تعیین سهم معین و قابل اعتناء از جرایم رانندگی در آزاد راه‌ها، حداقل به میزان 60 درصد
- امکان استفاده از سودهای حاشیه‌ای مثل ساخت شهرک‌های ویلایی یا اختصاص زمین در کنار راه سازی به سرمایه گذاران
در این صورت بخش خصوصی به پروژه‌های راه سازی ورود پیدا خواهد کرد. دولت بدون آن که هزینه کند به اهداف توسعه‌ای خود خواهد رسید و درآمدی پایدار نیز بدست خواهد آورد.
