بررسی دنیای اقتصاد از قیمت 10 خودرو در طی پنج سال نشان می‌دهد که میانگینی قیمت خودرو، رشدی 12 برابری داشته، یعنی از میانگین 75.5 میلیون تومان به قیمت 907 میلیون تومان رسیده است. این در حالی است که حداقل حقوق 5.7 برابر قبل شده، یعنی از یک‌میلیون و ۴۰۰هزار تومان به ۸ میلیون تومان رسیده است. بر این اساس میانگین زمان انتظار برای خرید یک خودروی داخلی یا مونتاژی صفر با اختصاص دادن تمام حقوق، از ۵۳.۴ ماه در سال 97 به ۱۱۳.۴ ماه در سال 1402 افزایش پیدا کرده است.
بازار خودروی ایران از سال ۹۷ تا به حالا از ثبات به دور بوده است. شروع تحریم‌های ثانویه، محدود شدن منابع ارزی و ممنوعیت واردات خودرو از جمله عوال ایجاد شکاف میان عرضه و تقاضا بودند؛ و نیز خروج شرکای خودروساز انحصار در بازار خودر روی ایران را تشدید کرد. سیاست‌های غلط اجزای در طی این پنج سال نیز فرش قرمزی را برای حضور دلالان پهن کرد، چراکه این سیاست‌ها خودرو را از کالای مصرفی به کالایی سرمایه‌ای تبدیل کردند.
در شرایط فعلی شاید بتوان گفت، خرید خودرو برای کسانی که پیش‌تر خودرویی نداشتند، تبدیل به یک امر غیرممکن شده است. و دلیل آن را می‌توان در تنها دغدغه سیاستگذار پیدا کرد دغدغه‌ای که نه به دنبال ساماندهی این بازار آشفته بلکه تنهابه دنبال سرکوب قیمت در کارخانه بوده است. بنابراین به‌مرور اختلاف قیمت بازار و کارخانه افزایشی شد تا حدی که اگر کسی آنقدر خوش‌شانس بود که بتواند یکی از محصولات خودروسازان را از کارخانه بخرد، از محل فروش آن در بازار می‌توانست حتی سود ۱۰۰درصدی کسب کند. بنابراین نتیجه این سیاستگذاری‌ها در نهایت کوتاه شدن دست مصرف‌کنندگان واقعی از خرید کارخانه‌ای بود. با این شرایط، خودرو تبدیل به کالای سرمایه‌ای شد و به‌مرور خرید خودرو برای قشر عظیمی از مصرف‌کنندگان تبدیل به رویایی دست‌نیافتنی شد.
آمار پایگاه اطلاعات رفاه ایرانیان در سال 1401 می‌گوید،24 میلیون خودروی موجود در مالکیت 13.5 میلیون خانور از 27 میلیون خانوار است یعنی به میزان ۵۰ درصد از خانوارهای کشور فاقد خودروی شخصی اند؛ بر این اساس ما شاهد نابرابری مالکیت خودرو به عنوان دومین بازار گران کالای مصرفی (پس از مسکن) هستیم. در کنار 50 درصد از خانوارهای کشور که اساسا هیچ خودرویی ندارند، 35درصد خانوارها یک خودرو، 11درصد دارای دو خودرو و سه‌درصد سه خودرو دارند و اقلیتی یک‌درصدی از خانوارهای کشور نیز دارای بیش از سه خودرو هستند.
خودرویی که هیچ وقت خریده نمی‌شود
بر اساس آمارا موجود کسی که حداقل حقوق را دریافت می‌کند با کل حقوق خود برای خرید یک دستگاه پژو پارس اختصاصدهد، باید 74 ماه صبر کند؛ درصورتی که این رقم در سال 97 حدود 40 ماه بود. با فرض اختصاص 10درصد از حقوق خود باید 740 ماه صبر کند یعنی 61.5 سال.
با مرور این ارقام می‌توان گفت که خرید خودرو برای کسی که پیش از آن خودرویی نداشته تقریبا غیرممکن شده است. این در حال است که در بسیاری از کشورها نیز اکثر خانواده‌ها دارای خودروی شخصی هستند، چرا که اولا خودرو. در بیشتر کشورها کالای مصرفی محسوب می‌شود ثانیا قیمت خودرو به شکل منطقی بالا نی رود و اکثریت جامعه از قدرت خرید برخوردارند.
