صمت – در حال‌حاضر بازار تایرهای سنگین با دو معضل کمبود و گرانی مواجه است. تولیدکننده دلیل گرانی را افزایش نرخ مواد اولیه عنوان می‌کند و واردکننده نیز کمبود را مربوط به برخی سیاست‌گذاری‌ها وزارت صنعت، معدن و تجارت می‌داند.
ردپای مواد اولیه داخلی در گرانی‌ها
احمد کریمی، دبیر کانون سراسری کامیونداران چندی پیش از روی آوردن رانندگان به خرید لاستیک‌های تاریخ‌مصرف گذشته که با کولبری از اقلیم کردستان عراق وارد کشور می‌شود و همچنین افزایش اقبال به خرید لاستیک دست دوم و کارکرده ناوگان نفتکش که به دلایل ایمنی مجبور به نوسازی لاستیک‌های خود با فواصل زمانی کوتاه هستند، خبر داده بود، با این وجود باز هم نرخ تایر تولید داخل با مجوز رسمی سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان افزایش یافت. مصطفی تنها، یکی از فعالان حوزه تایر درباره میزان گرانی تایرهای سنگین و دلیل چرایی این افزایش به صمت گفت: تایرهای بایاس (نخی) ۱۵ درصد و رادیال (سیمی) ۲۵ درصد افزایش نرخ داشت در حالی‌که تولیدکننده دو عدد ۲۰ و ۳۰ درصد را درخواست کرده بود. اما سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان فقط اعداد اعلام شده ۱۵ و ۲۵ درصد موافقت کرد. علاوه بر اینکه تولیدکننده داخلی با افزایش نرخ مواد اولیه چاره‌ای جز افزایش نرخ محصولش ندارد.
وی افزود: نخ تایرهای بایاس به یکباره حدود ۱۰۰ هزار تومان گران شد یا نرخ دوده و… از ابتدای سال تا امروز بسیار افزایش پیدا کرد در نتیجه نرخ تمام شده تولیدکننده هم بالا رفت.
تنها در پاسخ به این پرسش که این مواد اولیه مربوط به تولیدات داخل است یا وارد می‌شود، گفت: عمده این مواد اولیه مربوط به تولیدات داخل است. البته در تامین مواد اولیه خارجی هم مشکلاتی وجود دارد مثلا کائوچو حدود ۱۸ درصد گران شد. اما بیشتر گرانی تایر مربوط به افزایش نرخ مواد اولیه تولید داخل است. او با بیان اینکه حدود ۷۰ ماده در تولید تایر به‌کار می‌رود، گفت: حمل مواد اولیه خارجی به داخل دشوار شده و مستلزم هزینه‌کردهای اضافه شده، زیرا به دلیل تحریم باید با چند واسطه این مواد اولیه وارد شود.
این فعال صنعت تایر با افزایش نرخ ارز هم گفت: با وجود تمام مشکلات در حوزه تامین مواد اولیه خارجی اما عمده گرانی تایر در تامین این مواد از داخل بوده است.
شانس کشور در صادرات تایر سواری
تنها درباره وضعیت تولید تایرهای سواری ادامه داد: در حوزه تایرهای پرمصرف سواری اندازه رینگ‌های ۱۳، ۱۴ و ۱۵ ظرفیت کافی برای تولید در کشور وجود دارد. این اندازه‌های شامل خودروهای معمول (پراید، پژو، سمند و…) تولید داخل می‌شود. در این بخش علاوه‌بر پوشش تمام نیاز کشور این ظرفیت وجود دارد که بخشی از آن صادر شود.
او تصریح کرد: در سایر اندازه‌ها که بیشتر شامل خودروهای کراس‌اوور و شاسی‌بلند است نیاز به واردات داریم. به‌عنوان مثال در رینگ‌ها ۱۶، ۱۷ و ۱۸ تولیدکننده داخلی توانایی پوشش تمام تنوع مصرف داخل را ندارد.
تولید ۳۰ درصد نیاز تایر سنگین در داخل
این فعال صنف تایر کشور در ادامه با اشاره به آمار تولید تایرهای سنگین، تصریح کرد: در بخش تایرهای سنگین رادیال (سیمی) تاکنون بین ۲۵ تا ۳۰ درصد نیاز کشور به‌وسیله یک کارخانه داخلی تامین می‌شد اما به‌تازگی یک شرکت دیگر هم خط تولید تایر سنگین خود را راه‌اندازی کرده است. البته هنوز به تولید انبوه و استفاده از تمام ظرفیت نرسیده اما به‌طور قطع پس از ۲ سال این کارخانه هم می‌تواند حدود ۳۰ درصد دیگر نیاز بازار را پاسخ دهد.
وی ادامه داد: معمولا ظرفیت کارخانه‌ها به‌تدریج افزایش پیدا می‌کند. با تکمیل ظرفیت تولید در کارخانه دوم می‌توان انتظار داشت ۶۰ درصد نیاز داخل در حوزه تایرهای سنگین از داخل تامین شود.
تنها اظهارکرد: سایر واحدهای صنعتی فعال در حوزه تایر هم طرح‌های توسعه‌ای برای تولید تایرهای تمام سیمی (ال‌استیل) سنگین در برنامه‌های خود دارند.
او گفت: تولیدکنندگان به‌دنبال گرفتن مجوز تولید، تامین ارز مورد نیاز و… هستند و تحقق این امر کمی زمانبر است.
تنها در توضیح تفاوت تایرهای سیمی (رادیال) و تمام سیمی (ال‌استیل)، عنوان کرد: در تایرهای رادیال سواری فقط یک کمربند سیمی زیر رویه تایر برای مقاومت آن وجود دارد اما در تایرهای تمام سیمی (ال‌استیل) تایرهای سنگین سیم از این طوقه تا طوقه دیگر کشیده شده و به‌طور کامل با یک زره سیمی از رویه تایر محافظت می‌شود. در واقع این سیم‌ها بدنه و استقامت تایر را تشکیل می‌دهند.
تایر سواری مصون از افزایش قیمت
تنها در پاسخ به پرسشی دیگر مبنی بر افزایش نرخ تایرهای سواری از ابتدای سال تا امروز، عنوان کرد: آخرین افزایش نرخ تایرهای سواری مربوط به دی ۹۹ بود که این تایرها حدود ۳۰ درصد گران‌تر شدند.
وی یادآور شد: در جلسات چندین‌بار تولیدکنندگان درخواست افزایش نرخ داشتند اما با مخالفت سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان روبه‌رو شدند.
مولفه‌های موثر در نرخ وارداتی‌ها
در ادامه سیدمحمد میرعابدینی، دبیر انجمن واردکنندگان لاستیک خودرو درباره وضعیت نرخ تایرهای وارداتی به صمت گفت: در حوزه تایرهای وارداتی، نرخ آنها وابسته به نرخ ارز است. با افزایش نرخ دلار طبیعی است که نرخ تایر هم بالا برود. البته هزینه حمل‌ونقل را هم نباید فراموش کرد.
وی افزود: نرخ تایرهای سنگین نسبت به ابتدای سال حدود ۲۰ درصد بوده است.
کمبود تایر در بازار
دبیر انجمن واردکنندگان لاستیک خودرو در پاسخ به این پرسش که آیا ارز نیمایی به واردات تایرهای سنگین تخصیص داده می‌شود یا خیر، گفت: بین نرخ ارز نیمایی و آزاد تفاوت زیادی وجود ندارد اما برای واردات تایرهای سنگین ارز نیمایی داده می‌شود.
میرعابدینی با بیان اینکه تا دو ماه آینده در بازار با بحران کمبود تایر سنگین روبه‌رو خواهد شد، گفت: واردکننده درخواست واردات و تامین بازار داخل را دارد اما مجوز از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت صادر نمی‌شود. البته در این‌باره پیش‌شرط‌هایی گذاشته شده که مانع واردات تایر به اندازه نیاز بازار شده است.
او گفت: از ابتدای سال تا امروز باید ۶۰۰ هزار حلقه تایر وارد شود که فقط ۳۰۰ هزار حلقه وارد شد. پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال با کمبود حدود ۸۰۰ هزار حلقه انواع تایر برای اتوبوس و کامیون روبه‌رو شویم.
وی در توضیح بیشتر عنوان کرد: وزارت صنعت، معدن و تجارت برای واردات تایر از سوی شرکت‌های بازرگانی شرط «سابقه» گذاشته است. به این معنی که با برآورد واردات تایر از سوی شرکت‌های واردکننده در دو سال ۹۸ و ۹۹ این شرکت‌ها در مجموع می‌توانند به همان اندازه تایر وارد کنند. به این ترتیب، مجموع واردات در این دو سال (۹۸ و ۹۹) محاسبه و تقسیم‌بر دو شده است. عدد به‌دست آمده رقمی می‌شود که بازرگان می‌تواند تایر وارد کند. این امر سبب‌شده شرکت‌ها نتوانند بیش از آن ثبت‌سفارش داشته باشند.
دبیر انجمن واردکنندگان لاستیک خودرو ادامه داد: این در حالی است که در سال‌های ۹۷ و ۹۸ یک سلسله رانت برای برخی شرکت‌ها وجود داشت که ارز ۴۲۰۰ تومانی برای واردات تایر سنگین دریافت کردند، در حالی که شرکت بازرگانی نبودند. بنابراین شرکت‌های بازرگانی نمی‌توانستند با ارز نیمایی تایر وارد و در بازار با آنها رقابت کنند. در نتیجه واردات در این دو سال از سوی شرکت‌های بازرگانی به حداقل رسید.
میرعابدینی یادآور شد: بازار نیاز بسیاری به تایر سنگین دارد اما با توجه به در نظر گرفتن سابقه دو سال قبل به شرکت‌های بازرگانی اجازه واردات از یک عددی بیشتر داده نمی‌شود. علاوه بر این، شرکت‌هایی که در این سال‌ها (۹۷ و ۹۸) ارز ۴۲۰۰ دریافت کرده بودند، دیگر حاضر نیستند با ارز نیمایی و آزاد تایر وارد کنند. از این‌رو سطح عرضه تایر در بازار بسیار افت کرده و روزبه‌روز این کمبود نمود بیشتری خواهد داشت که در دو ماه آینده کاملا ملموس خواهد بود.
تولیدکننده اجازه واردات نمی‌دهد
دبیر انجمن واردکنندگان لاستیک خودرو در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه چرا انجمن موضوع را پیگیری نکرده، گفت: موضوع بارها پیگیری و اعلام شد بازرگانان آمادگی برای تامین نیاز بازار را دارند اما وزارت صنعت، معدن و تجارت است که باید مجوز واردات را براساس نیاز بازار صادر کند.
میرعابدینی با بیان اینکه تولیدکنندگان هم اعلام کرده‌اند می‌توانند ۶۰ درصد نیاز بازار را پوشش دهند، عنوان کرد: تمام این مسائل و سوءمدیریت‌ها سبب‌شده در تامین تایر سنگین کشور با چالش مواجه باشد.
او تصریح کرد: تولیدکنندگان در جلسات اعلام می‌کنند ظرفیت دارند و می‌توانند بخش زیادی از نیاز بازار را پوشش دهند اما در عمل، بازار با کمبود تایر سنگین روبه‌رو بوده و صاحبان خودرو با مشکل تامین و گرانی تایر مواجه هستند.
این مسئول صنفی ادامه داد: تولیدکننده داخلی باید در ۶ ماه نخست سال، ۳۵۰ هزار حلقه تایر سنگین تولید و به بازار عرضه می‌کردند اما از این آمار، فقط ۱۶۰ هزار حلقه تولید شد. با توجه به این آمار یک خلأ بیش از ۵۰ درصدی وجود دارد.
۸۰ روز زمان برای واردات تایر
دبیر انجمن واردکنندگان لاستیک خودرو با بیان اینکه انجمن نامه‌نگاری زیادی با وزارت صنعت، معدن و تجارت داشت، گفت: تا امروز از این مکاتبات نتیجه‌ای حاصل نشده است.
وی عنوان کرد: زمان ثبت‌سفارش و واردات مانند گذشته ۲۰ تا ۳۵ روز نبوده و با توجه به شرایط پاندومی کرونا و نبود کانتینر موردنیاز و البته کشتی برای بارگیری این فاصله برای بارگیری از بندر چین تا ایران به ۸۰ روز زمان نیاز دارد.
میرعابدینی در پایان گفت: مشکل سابقه برای واردات تایرهای اتوبوسی و کامیونی برای سایر ماشین‌های معدنی و راهسازی هم صادق بوده و شرکت‌های بازرگانی فعال در این بخش هم باید نیمی از مجموع واردات سال‌های ۹۸ و ۹۹ تایر وارد کنند.
سخن پایانی
بنابر این گزارش درحال‌حاضر ظرفیت تولید تایر در حوزه سواری در کشور کامل بوده و حتی بخشی را می‌توان صادر کرد اما در حوزه تولید تایرهای سنگین در مجموع بایاس و رادیال تولیدکننده داخلی کمتر از ۳۰ درصد نیاز بازار را پوشش می‌دهد. البته دومین واحد صنعتی نیز خط تولید تایر سنگین را راه‌اندازی کرده اما دو سال زمان نیاز است تا به تولید انبوه برسد. به این ترتیب با اضافه شدن کارخانه دوم باز هم حدود ۶۰ درصد از نیاز بازار تایرهای سنگین در داخل قابل تامین است. با این وجود، شرکت‌های بازرگانی عنوان می‌کنند تولیدکنندگان در جلسات با بیان اینکه قادرند ۶۰ درصد نیاز بازار تایرهای سنگین را پوشش دهند برای واردات سنگ‌اندازی می‌کنند.
گفتنی است در این شرایط تولیدکنندگان با بیان اینکه مواد اولیه تولید داخل اعم از نخ، دوده و… نیز بسیار گران شده است و نرخ تایرهای بایاس ۱۵ درصد و رادیال ۲۵ درصد با مجوز سازمان حمایت افزایش یافت. از سوی دیگر، با شرطی که وزارت صنعت، معدن و تجارت برای واردات تایر سنگین گذاشته (محاسبه آمار کامل واردات شرکت‌های بازرگانی در دو سال ۹۸ و ۹۹ و مجوز برای واردات نیمی از آن آمار) پیش‌بینی می‌شود برای دو ماه آینده بازار کشور با کمبود تایر روبه‌رو شود. به‌گفته کارشناسان صنفی تایر این کمبود حدود ۸۰۰ هزار حلقه است.
