تمامی پالایشگاه‌های کشور در نیمه غربی ایران احداث شده‌اند. عمده پالایشگاه‌های کشور در سالیان گذشته ساخته شده است و تنها پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس اخیراً وارد مدار تولید شده است. ظرفیت طراحی شده پالایشی کشور در حدود 2 میلیون بشکه در روز است و سالانه حدود 1.9 میلیون بشکه در روز نفت خام و میعانات گازی جهت مصرف داخل و صادرات فرآورده در کشور پالایش می‌شود. مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی به بررسی وضعیت صنعت پالایشگاهی و تولید فرواروده های این صنعت پرداخته است.
*ایرانی ها چقدر بنزین و گازوئیل مصرف می کنند؟
میزان مصرف سوخت در کشور و بررسی روند گذشته آن یکی از مهم‌ترین فاکتورها برای برنامه‌ریزی جهت احداث پالایشگاه‌ها یا پتروپالایشگاه‌ها در آینده خواهد بود. به همین جهت میزان مصرف بنزین و گازوئیل کشور به‌عنوان مهم‌ترین فرآورده‌های سوختی با دیگر کشورهای دنیا در گزارش مرکز پژوهش های مجلس مقایسه شده است. در ایران به‌ازای هر نفر روزانه حدود 0.95 لیتر بنزین و حدود 0.88 لیتر گازوئیل مصرف می‌شود. مصرف روزانه بنزین و گازوئیل در ایران به‌ازای هر نفر تقریباً 2 برابر متوسط جهانی است. رشد مصرف بنزین در 30 سال گذشته در ایران حدود 265 درصد بوده است درحالی‌که کشورهای ترکیه، آلمان و فرانسه در 30 سال گذشته رشد منفی در مصرف بنزین را تجربه کرده‌اند و مصرف بنزین خود را کنترل کرده‌اند که در اروپا این امر سبب بسته‌شدن بعضی از واحدهای پالایشگاهی شده و بعضی دیگر از پالایشگاه‌ها نیز تغییر فرایند داده و تبدیل به پالایشگاه‌های زیستیrefinery-Bio) شده‌اند.
همچنین رشد مصرف گازوئیل در 30 سال گذشته در کشور حدود 61 درصد بوده است درحالی‌که مصرف گازوئیل در 30 سال اخیر در ترکیه حدود 210 درصد رشد کرده است و بر خلاف مصرف بنزین عمده رشد مصرف سوخت در ترکیه مربوط به مصرف گازوئیل بوده است و از طرف دیگر کشورهای روپایی نظیر آلمان، فرانسه و روسیه در 30 سال اخیر توانسته‌اند مصرف گازوئیل خود را نیز کنترل کرده و تقریباً ثابت نگاه دارند.
علاوه بر این، نرخ مصرف بنزین و گازوئیل در ایران در 30 سال اخیر روند صعودی داشته است (265 درصد رشد در بنزین و 61 درصد رشد در گازوئیل) و در صورت عدم کنترل این رشد مصرف در سالهای آینده، ایران دوباره به واردکننده سوخت در منطقه بدل خواهد شد، لذا باید این رشد مصرف با ابزاری نظیر توسعه سوخته‌ای جایگزین جدید، افزایش بهره‌وری خودروها، هدفمندی یارانه سوخت و استفاده از حمل‌ونقل عمومی در سالهای آینده به‌عنوان راهکار کاهش و کنترل مصرف سوخت استفاده شود.
*میزان تولید، مصرف و صادرات نفت کوره چطور است؟
نفت کوره یکی از محصولات مهم در پالایشگاه‌ها است و می‌توان از این خوراک به‌عنوان سوخت کشتی‌ها یا خوراک برای تولید محصولات شیمیایی و پلیمری بهره برد. قیمت نفت کوره از قیمت نفت خام کمتر بوده و می‌توان به‌جای صادرات آن با برنامه‌ریزی درست از این ظرفیت برای تولید محصولات با ارزش افزوده بالاتر استفاده کرد.
میزان تولید نفت کوره در سال 1387 در حدود 200 میلیون بشکه در سال بوده و تا سال 1397 روند کاهشی داشته و به حدود 150 میلیون بشکه در سال رسیده است. در سالهای اواخر دهه 80 عمده مصرف داخلی نفت کوره در صنعت نیروگاه بوده است که با جایگزینی نیروگاه‌های گازی مصرف این بخش کاهش‌یافته است و بخش دیگری از مصرف نفت کوره مربوط به بانکرینگ (تأمین سوخت کشتی‌ها) داخلی و خارجی بوده است و مابقی نفت کوره تولیدی نیز صادر شده است. در سال 1397 ظرفیت صادراتی نفت کوره کشور در حدود 91.5 میلیون بشکه در سال (معادل 12.5 میلیون تن در سال) بوده است. این مقدار نفت کوره صادراتی پالایشگاه‌ها قابلیت مصرف در فرایندهای پتروشیمی دارد و می‌تواند به‌عنوان یک گزینه برای بهبود ضریب پیچیدگی پالایشگاه‌ها مطرح باشد. به این معنا که می‌توان از ظرفیت نفت کوره صادراتی فعلی (12.5 میلیون تن در سال) به‌عنوان خوراک صنایع پتروشیمی برای تولید محصولات با ارزش افزوده بالاتر بهره برد و با ارتقای پالایشگاه موجود کشور آنها را به پتروپالایشگاه تبدیل کرد.
