به گزارش قطعات خودرو به نقل از صمت، در یکی از گفت‌وگوهایی که صمت با کارشناس فعال در حوزه معاینه فنی در سال ۹۷ داشت، عنوان شده بود از حدود ۲۵۰ تا ۲۶۰ هزار خودرویی که مشمول معاینه فنی نمی‌شدند اما برای دریافت معاینه فنی برتر به مراکز معاینه فنی مراجعه کرده بودند، حدود ۱۳۰ هزار خودرو معاینه فنی برتر را دریافت کرده‌اند؛ اینکه بیش از ۴۰ درصد خودروهای نو مراجعه‌کننده رد شدند، جای بسی تامل دارد. با وجود اینکه سهم موتورسیکلت ها در آلودگی‌های موجود بالاست اما صاحبان موتورسیکلت الزامی برای داشتن برگ معاینه فنی ندارند. براساس قانون هوای پاک ضرورت دارد همان‌گونه که استانداردهای هشتادوپنج‌گانه برای ماشین‌ها الزامی شده شرکت‌های موتورسیکلت‌ساز نیز ملزم به رعایت استانداردها شوند؛ این در حالی است که الزام استاندارد یورو ۵ برای موتورسیکلت ها تعلیق شده و به ۱۴۰۳ محول شد.
تعویق الزام استانداردها
رئیس فراکسیون محیط‌زیست مجلس شورای اسلامی با اشاره به آلایندگی وسایل نقلیه کشور گفت: براساس مصوبات و قوانین سنوات گذشته مقررشده بود که از ابتدای سال ۱۳۹۴ استاندارد آلایندگی خودروهای بنزینی تولید داخل به یورو ۵ ارتقا یابد.
این در حالی است که از آن سال تا به حال به بهانه‌های همیشگی مانند کیفیت سوخت، تحریم و… ارتقای استاندارد آلایندگی هر سال به تعویق افتاده و پس از ۵ سال از ابتدای سال ۱۳۹۹ استاندارد آلایندگی یورو ۵ خودروهای بنزینی اجرایی شد.
سمیه رفیعی در گفت‌وگو با ایسنا افزود: خودروهای دیزلی تولید داخل نیز که از سال ۱۳۹۶ با استاندارد یورو ۴ به همراه فیلتر ذرات و یا یورو ۵ با EEV تولید می‌شوند، هیچ ارتقایی نیافته‌اند در حالی که خودروهای دیزلی به‌ویژه اتوبوس‌ها به‌دلیل حجم ترددهای برون‌شهری و درون‌شهری در افزایش ذرات معلق هوا نقش بسزایی ایفا می‌کنند.
نماینده مردم تهران در مجلس درباره سهم آلایندگی موتورسیکلت ها گفت: موتورسیکلت‌های تولید داخل نیز قرار بود از ابتدای سال ۱۴۰۰ به استاندارد آلایندگی یورو ۵ ارتقا یابند که به‌دلیل درخواست تولیدکنندگان این موضوع باز هم ۳ سال دیگر به تعویق افتاد.
به‌گفته رئیس فراکسیون محیط‌زیست مجلس مصوبه دولت در تعویق اجرای استانداردهای زیست‌محیطی وسایل نقلیه در تضاد آشکار با متن صریح قانون هوای پاک است.
وسایل نقلیه تولید داخل اعم از خودرو و موتورسیکلت چقدر می‌توانند تست‌های آلایندگی را در ابتدا سال ساخت بگذرانند؟ الزام نبودن معاینه فنی موتورسیکلت‌ها چقدر به اجرای قانون هوای پاک آسیب زده و هزینه‌های سربار را افزایش داده است؟
سهل‌انگاری در تولید موتورسیکلت
محسن ابوالمعصومی، مدیر فنی یکی از آزمایشگاه‌های موتورسیکلت درباره الزام استانداردها در موتورسیکلت به صمت گفت: مراکز آزمایشگاهی در حوزه موتورسیکلت، سمپل‌ها را مورد آزمون قرار می‌دهند که با استانداردهای روز مطابقت دارد اما اینکه در واقعیت چه اتفاقی می‌افتد باید از طریق مراکز معاینه فنی پیگیر موضوع بود که متاسفانه برای موتورسیکلت الزامی نیست.
وی افزود: در حال‌حاضر داده‌ای از شرایط موجود موتورسیکلت ها در دست نیست و برای مجوز تولید تست‌های TA (تایید نوع) انجام و پس از تایید، مجوز تولید صادر می‌شود.
در ادامه نمونه‌برداری ادواری انجام می‌شود که از سوی سازمان ملی استاندارد و سازمان ملی حفاظت محیط‌زیست، نمونه‌ها انتخاب و تست می‌شوند تا تطابق تولید (TOP) هم به‌طور سالانه انجام شده باشد.
این کارشناس حوزه تست موتورسیکلت در پاسخ به این پرسش که ممکن است موتورسیکلتی آزمون‌ها را در آزمایشگاه‌ها پاس کند اما در مراکز معاینه فنی با مشکل فنی و کیفیت مواجه شود، گفت: تجهیزات اندازه‌گیری در آزمایشگاه‌ها به‌روز هستند اما جواب قطعی در این‌باره را باید کارشناسان معاینه فنی اعلام کنند. همان‌طور که آمد، تست معاینه فنی موتورسیکلت در کشور الزامی نبوده و گزارشی در این‌باره وجود ندارد.
دوگانه‌نگری خودرویی
پس از ممنوعیت تولید موتورسیکلت کاربراتوری آمار تولید دچار افت شد. با افزایش قیمت موتورسیکلت این امر تشدید شده و صاحبان موتورسیکلت‌های قدیمی و کاربراتوری به‌جای تعویض ترجیح می‌دهند با تعمیر و تعویض قطعات موتورسیکلت، هزینه دوباره برای موتورسیکلت نداشته باشند.
کسانی که به ضرورت حرفه‌ای خود نیاز به خرید دارند مبادرت به خرید موتورسیکلت کارکرده می‌کنند.
در شرایط فعلی آلودگی هوا یکی از پرسش‌های ضروری این است که چرا این حجم موتورسیکلت فرسوده در سطح کشور تردد دارند و نهادی معترض آن نمی‌شود؟
محمدجواد شریفی، کارشناس حوزه معاینه فنی درباره وضعیت استانداردی موتورسیکلت‌های تولید داخل به صمت گفت: در حال‌حاضر تست معاینه فنی موتورسیکلت در کشور انجام نمی‌شود.
به‌طور قطع، اگر این امر الزامی شود بخش زیادی از موتورسیکلت‌ها از آزمون فنی رد خواهند شد. همچنین در شرکت‌های خودروساز کنترل کیفیت از سوی سازندگان الزامی است اما در واحدهای تولیدی موتورسیکلت این امر با جدیت دنبال نمی‌شود. وی افزود: شرکت‌های تولیدکننده، آزمونی ساده با دستگاه‌هایی ابتدایی انجام می‌دهند که نمی‌تواند خیلی قابل اعتماد باشد.
در حالی که نیاز است هر وسیله نقلیه هر ۶ ماه به مراکز معاینه فنی مراجعه کند. توجیه ندارد یک وسیله نقلیه تولید شود اما پس از ۴ سال الزام شود به مراکز معاینه فنی مراجعه کند.
او به گلایه عنوان کرد: چگونه خودروسازان هنگام خرید به مشتریان اعلام می‌کنند پس از هزار کیلومتر تردد، لازم است خودرو دوباره از سوی کارشناسان فنی این شرکت‌ها مورد آزمون قرار گیرد اما در قانون الزام معاینه فنی این الزام ۴ سال پس از ساخت لحاظ شده است.
همان‌گونه که پزشکان توصیه می‌کند هر فرد هر ۶ ماه چکاپ داشته باشد این امر برای وسایل نقلیه در حال تردد هم ضروری است.
تردد آلاینده‌ها بدون مزاحمت
بنا بر نظر کارشناسان حوزه محیط‌زیست بخش زیادی از آلودگی موجود در هوا مربوط به موتورسیکلت است؛ از این‌رو در حالی که کشوری مانند چین همچنان موتورسیکلت کاربراتوری تولید می‌کند، در ایران ممنوع شد.
شریفی در پاسخ به این پرسش که چرا معاینه فنی برای موتورسیکلت الزامی نمی‌شود، گفت: براساس آمار اعلام شده حدود ۱۲ میلیون موتورسیکلت در کشور تردد دارند که عدد بزرگی است.
در قانون هوای پاک آمده موتورسیکلت ها باید هر سال برای تست فنی به مراکز معاینه فنی مراجعه کنند اما این قانون هرگز اجرا نشده است.
از سوی دیگر، چون پذیرش‌ها آنلاین نیست، آماری از تعداد مراجعات موتورسیکلت به مراکز معاینه فنی کشور در دست نیست و همین امر حاکی از جدی نبودن موضوع برای نهاده‌های ذی‌ربط است.
این کارشناس حوزه معاینه فنی تصریح کرد: برای الزام معاینه فنی موتورسیکلت‌ها باید مراکز آن همچون خودرو به سامانه سیمفا متصل باشد. امروز برای گزارش از تعداد مراجعات موتورسیکلت به مراکز معاینه فنی باید به تک به تک مراکز تماس گرفته و به این شکل آمار احصا شود.
خلأ برخورد جدی
شریفی در ادامه سخنان خود عنوان کرد: برای اجرای قانون هوای پاک و حرکت شرکت‌های موتورسیکلت به سوی رعایت الزامات فنی در موتورسیکلت، ضرورت دارد معاینه فنی آنها الزامی شود. در این‌باره متولیان از سازمان حفاظت محیط‌زیست گرفته تا پلیس باید با جدیت اقدامات لازم را انجام دهند تا تکلیف این حجم موتورسیکلت کاربراتوری در حال تردد روشن شود.
این کارشناس خودرو در پاسخ به این پرسش که این الزام باید از سوی چه نهادی باشد، گفت: در قانون هوای پاک به صراحت ضروری بودن معاینه فنی برای خودروها اعم از ماشین و موتورسیکلت آمده که مجری آن وزارت کشور است.
وی اظهار کرد: زیرساخت‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری مهیاست و نیروی انسانی موردنیاز وجود دارد اما متاسفانه جدیتی در انجام کار دیده نمی‌شود. تعداد موتورسیکلت‌ها در مقابل خودروها و میزان آلودگی ناشی از آنها، آمار نگران‌کننده‌ای است.
فرسوده‌های در محاق
عیسی کلانتری، رئیس اسبق سازمان حفاظت محیط‌زیست در مصاحبه‌ای که با صمت داشت به آمار وسایل نقلیه فرسوده کشور اشاره کرده و در این‌باره گفته بود «۸۷ درصد مینی‌بوس‌ها، ۸۱ درصد موتورسیکلت‌ها، ۷۳ درصد اتوبوس‌های درون‌شهری، ۶۰ درصد کامیون‌ها، ۵۸ درصد تاکسی‌ها، ۴۴ درصد اتوبوس‌های برون‌شهری، ۲۷ درصد وانت‌ها و ۴ درصد سواری‌های کشور اسقاطی بوده که ۸۰ درصد خود این سواری‌ها هم غیراستاندارد هستند.
با این حجم از وسایل نقلیه اسقاطی طبیعی است هوای سالم نداشته باشیم. شما در هیچ جای جهان، چنین آماری نمی‌بینید. این آمار نشان از یک فاجعه برای هوای پاک کشور دارد. این ناوگان فرسوده اگر بهترین بنزین‌های جهان را هم مصرف کند، باز هم آلایندگی بالایی دارد.»
در بخشی دیگر از سخنان کلانتری آمده، حدود ۱۲ میلیون موتورسیکلت در کشور تردد دارند که از این تعداد، ۹ میلیون و ۵۰۰ هزار موتورسیکلت فرسوده هستند.
گویا پس از این آمار، گزارش جدیدی از حجم وسایل نقلیه فرسوده به‌ویژه موتورسیکلت منتشر نشده است. مهر سال ۹۹ موتورسیکلت‌سازان ملزم شدند به‌ازای تولید یک موتورسیکلت بنزینی یک موتورسیکلت فرسوده را از چرخه مصرف خارج کنند که این الزام هم به کما رفت و برگه اسقاط خودرو جایگزین آن شد؛ بنابراین همچنان حجم زیادی موتورسیکلت کاربراتوری بالای ۷ سال ساخت، در حال بلعیدن اکسیژن هوا هستند.
شریفی با بیان اینکه قانون برای الزام رعایت استانداردها و معاینه سالانه این استانداردها وجود دارد، گفت: همچون بیشتر موارد، قانون در اجرا دچار مشکل بوده و مجری این امر با کمک پلیس راهور باید طرح را به انجام برساند.
او گفت: در شرایط فعلی باید سازمان حفاظت محیط‌زیست اعلام کند شاخص آلایندگی هوا بسیار بالا بوده و با تایید سازمان ملی استاندارد که موارد موردنیاز استاندارد تدوین شده، موضوع در اجرا پیگیری شود.
همان‌گونه که در سال‌های ۸۷ برگه معاینه فنی برای صاحبان خودرو الزامی شد همین سیاست باید برای موتورسیکلت نیز انجام شود؛ اما برنامه‌ای که پلیس در برخورد با خودروهای بدون معاینه فنی دارد برای موتورسیکلت اجرایی نکرده است.
همان‌گونه که اگر صاحبان موتورسیکلت مدارک لازم را نداشته باشند، پلیس موتورسیکلت آنها را توقیف می‌کند، باید موتورسیکلت‌های بدون معاینه فنی را نیز متوقف کند. تردد موتورسیکلت‌های دچار مشکل فنی هم برای راکب و هم عابر پیاده، خطرآفرین است در حالی که خطر خودرو دارای نقص فنی بیشتر برای عابر پیاده است.
سخن پایانی
در حال حاضر، میلیون‌ها موتورسیکلت کاربراتوری و فرسوده در سطح شهرهای کشور بدون هیچ مزاحمتی تردد دارند و خلأ معاینه فنی آنها آماری از کیفیت نوشماره‌ها در اختیار نهادهای مربوطه قرار نمی‌دهد. ضرورت دارد سیاست‌هایی که در حوزه استاندارد و کیفیت خودروهای تولید داخل پیاده شده برای ساخت و مونتاژ موتورسیکلت ها هم لحاظ شود.
