حجت‌الاسلام سید محمدرضا واحدی*
« نه خدا توانمش خواند نه بشر توانمش گفت/ متحیرم چه نامم شه ملک لافتی را؟» واقعاً نمی‌توان نامی برای امام علی(ع) انتخاب کرد؛ زیرا چنین شخصیت و الگویی در قالب بشر نمی‌گنجد.
این گونه نیست که بتوان در باب شخصیت حضرت علی علیه‌السلام چند دقیقه، چند ساعت و حتی چند روز صحبت کرد. از طرفی نمی‌توان تنها به یک بعد شخصیت جامع و کامل حضرت علی‌بن‌ابی‌طالب(ع) پرداخت. شخصیت ایشان تک‌بعدی نبوده و حتی نمی‌توان ادعا کرد یک بعد شخصیتی حضرت از بعد دیگر پررنگ‌تر است؛ امام علی علیه السلام در تمامی ابعاد خیر و انسانی و ویژگی‌های خوب، سرآمد بودند.
انسان کامل کسی است که تمامی ابعاد وجودی و خصلت‌های خوب را در کنار یکدیگر دارد، امام علی(ع) حاکمی عادل، فردی شجاع در جبهه‌های جنگ و زاهد و عابد در تاریکی شب‌ها بودند. امام علی(ع) به دشمنان چنان سخت می‌گرفت که به تعبیرخودشان به امام حسن مجتبی(ع) سفارش کردند در میدان جنگ دندانت را از روی غیظ برهم بفشار و شمشیر را محکم در دست بگیر. با این حال زمانی که حضرت از کنار بچه‌های یتیم می‌گذشتند، به زمین زانو می‌زدند و آن‌ها را در آغوش می‌کشیدند و با کودکان همدردی می‌کردند.
امام علی علیه السلام در نامه‌ای به عثمان بن حنیف نماینده خودشان در بصره می‌‌نویسد: آیا باید خوشحال باشم که من حاکم و امیرمومنان هستم اما در گوشه گوشه کشور اسلامی کسانی هستند که شب‌ها سر گرسنه بر بالین می‌گذارند؟
روایت است حضرت علی(ع)در مسیری حرکت می‌کردند و خانمی را مشاهده کردند که ظرف آبی را به سمت منزل می‌برد. حضرت با مشاهده وی، ظرف آب را از زن می‌گیرد و با او همراه می‌شود. از شهید مطهری در این باره نقل شده که امام علی(ع) با اینکه رهبر حکومت اسلامی بودند، پاسبان و افراد دیگر را برای کمک کردن به زن خبر نکردند؛ بلکه خودشان مسئولیت کمک به وی را برعهده گرفتند. این موضوع بیانگر از خودگذشتگی و مسئولیت‌پذیری حضرت بود. امیرمومنان(ع) در طول مسیر از وضعیت زندگی زن جویا شدند و زن گفت: شوهرش در جبهه جنگ کنار امام علی(ع) شهید شده و چند بچه یتیم دارد که از عهده مخارج شان بر‌نمی‌آید.
روایت است حضرت زمانی که این جمله را شنید، آذوقه تهیه کرد و به خانه زن رفت تا برای کودکان وی غذایی تهیه شود. از شهید مطهری نقل شده حضرت علی(ع) در این هنگام صورت خود را به سمت تنور برده و فرمودند: علی از آتش دنیا بِچش تا بدانی آتش آخرت بسیار بدتر است؛ چطور از احوال خانواده کسی که در رکاب تو شهید شده و برای اسلام جنگیده خبر نداری؟
حضرت علی حاکمی بود که در عین حکومت داری به باغداری و کشاورزی مشغول بودند. ایشان برای امرار و معاش بیل به دست می‌گرفتند و چاه حفر می‌کردند. روایت است حضرت علی(ع) زمانی که برادرشان به دیدنش آمد، شمع بیت‌المال را خاموش کردند، زیرا بر این باور بودند که جلسه شخصی است و نباید شمع بیت‌المال در چنین شرایطی بسوزد.
« نه خدا توانمش خواند نه بشر توانمش گفت/ متحیرم چه نامم شه ملک لا فتی را؟» واقعاً نمی‌توان نامی برای ایشان انتخاب کرد؛ زیرا چنین شخصیت و الگویی در قالب بشر نمی‌گنجد.
حضرت علی علیه السلام به شیعه‌ها فرمودند: «شما نمی‌توانید مانند من زندگی کنید، اما می‌توانید من را با چهار ویژگی «ورع»، «اجتهاد»، «عفت» و «سداد» کمک کنید».
به عنوان مثال در بحث معرفی الگوها، بسیاری از خانم‌ها و آقایان می‌گویند ما که نمی‌توانیم حضرت علی(ع) یا حضرت فاطمه(س) و حضرت زینب(س) باشیم.
طبیعی است که ما نمی‌توانیم مانند آنان باشیم؛ اما باید تلاش کنیم که با پیروی از امام علی(ع) و ائمه معصومین در رفتار شبیه به آن‌ها شویم.
محال است کسی بتواند علی شود؛ علی در تاریخ یکی بود. والسلام.
*محقق، نویسنده، پژوهشگر دینی و معاون فرهنگی سابق ارتش جمهوری اسلامی